Revalidatiearts Nicole Voet werkt op de afdeling NAHersenletsel van Klimmendaal Revalidatiespecialisten in Arnhem. Voor het volgende RM zal zij een videoblog maken over haar werk met revalidanten met niet-aangeboren hersenletsel. In deze column een introductie.
‘Nicole Voet’, zeg ik terwijl ik de man voor mij de hand schudt. ‘Welkom op deze afdeling, ik ben uw behandelend revalidatiearts.’ ‘Dat is mooi’, zegt de man, ‘maar ik ga nu naar huis.’ Hij heeft zijn jas nog aan en maakt aanstalten om weg te lopen. Zijn vrouw, die op het bed zit, kijkt me smekend aan. Ik zie haar op haar lip bijten en haar handen knijpen in het dekbed. ‘Het is allemaal lief en aardig’, zegt de man, ‘maar met mij is niets aan de hand. Ik moet nu naar huis, ben al veel te lang weggeweest van mijn werk. Ze hebben me hard nodig.’ ‘Henk…’, probeert de vrouw. ‘Hou jij nu maar je mond’, snauwt Henk terwijl hij haar boos aankijkt.
Ziekte-inzicht
Zomaar een moment uit mijn werkdag. Het klinkt misschien als een onprettige kennismaking, maar hier ligt wel een uitdaging. Henk heeft door een ongeval hersenletsel opgelopen en als gevolg daarvan ontbreekt onder andere alle ziekte-inzicht. Hij weet niet dat hij ziek is. Stelt u zichzelf eens voor: u wordt opgenomen in het ziekenhuis en op het moment dat u naar huis wil gaan, komt een dokter in een witte jas uw kamer binnenlopen. De dokter vertelt dat uw been gebroken is. Het been zal ingegipst worden, of erger nog, geopereerd, en u mag zes weken niet lopen, laat staan werken. Maar bij uw weten is er niets aan de hand, lopen lukt gewoon en u heeft ook geen pijn! Dat klinkt toch als een enge sciencefictionfilm?
Duidelijk maken
Toch overkomt het mensen met hersenlet- sel en afwezig ziekte-inzicht. Ze weten niet dat ze problemen hebben in geheugen, oriëntatie, planning of aandacht. Zoals een revalidant onlangs tegen mij verzuchtte: ‘Hoe moet ik nu weten wat ik vergeet?’ ‘Prima toch’, denkt u misschien, ‘als je niet weet dat je iets mankeert, hoef je er ook niet verdrietig om te zijn.’ Maar zo simpel is het niet. Zoals de partner van Henk mij smekend aankijkt omdat zij wel de veranderingen ervaart bij haar man, waaronder zijn korte lontje. En Henks werkgever is zeker niet gebaat bij zijn terugkeer, aangezien hij nog niet kan functioneren in zijn werk. De taak van het revalidatieteam is dan om Henk langzaamaan duidelijk te maken wat er aan de hand is.
Waardevol middel
Een waardevol middel in dit proces kan bijvoorbeeld het ‘assessment arbeid’ zijn. Dit is een uitgebreid onderzoek waarmee de gevolgen van een aandoening – in dit geval hersenletsel – op het functioneren in werk of op school worden vastgelegd. De beperkingen worden hierbij onverbiddelijk zichtbaar. Deze confrontatie kan pijnlijk zijn en met verdriet gepaard gaan, maar het leidt vaak wel tot een kantelpunt bij patiënten. En vervolgens kunnen zij wél gericht worden geholpen bij hun cognitieve problemen.
Neglect
Een ander ‘sciencefiction-fenomeen’ binnen de revalidatie is neglect. Dit is Engels voor verwaarlozing. Bij neglect is er door hersenschade minder tot geen aandacht voor een deel van de ruimte of een deel van het lichaam, meestal de linkerzijde. Dit leidt tot bijzondere situaties. Mensen eten maar de helft van het eten op hun bord op, of lopen stelselmatig tegen voorwerpen aan de linkerkant aan. Onlangs nog hoorde ik van een opvallend gesprek tijdens het eten tussen twee revalidanten, beiden met neglect voor links. De een zei tegen de ander: ‘Jij ziet niets aan de linkerkant, heb je dat wel door?’ Het klinkt als een slechte grap, maar het is harde realiteit. Het lijkt soms pure science fiction in de revalidatiegeneeskunde…
Nicole Voet, revalidatiearts
