Hoe ziet de Nederlandse medisch specialistische revalidatie eruit in het jaar 2030? Om revalidanten ook in de toekomst te kunnen bieden waar om gevraagd wordt, verdiepte Revalidatie Nederland zich mét andere betrokkenen in die vraag.

Zeventien trends

Om te beginnen is gekeken naar ontwikkelingen die tussen nu en 2030 hun stempel drukken op de revalidatiezorg. Samen met patiënten en stakeholders – partijen die belangrijk zijn voor de revalidatiesector, zoals zorgverzekeraars en beleidsmakers – is in kaart gebracht welke trends een rol spelen.

Demografisch

1. Meer ouderen, minder jongeren. De samenleving vergrijst. Er ontstaat een groeiende en meer complexe zorgvraag van ouderen.

2. De samenleving verandert en de diversiteit in zorgvragen neemt toe. De verschillen nemen toe tussen mensen die wel en niet regie willen en kunnen voeren over eigen gezondheid en zorg.

3. Ziekten die voorheen fataal waren, zijn dat niet meer. Het aantal chronisch zieken neemt toe, net als het aantal mensen met meerdere aandoeningen tegelijk. De zorgvraag groeit en wordt complexer.

Economisch

4. Toegankelijkheid van zorg komt door de toenemende zorgvraag en dreigend tekort aan zorgpersoneel onder druk te staan.

5. De sociaaleconomische verschillen nemen toe. Mensen met een laag inkomen hebben een lagere levensverwachting en meer gezondheidsproblemen.

Sociaal-maatschappelijk

6. Zorgvragen worden complexer en uiteenlopender, en elke zorgvraag en omgeving is uniek. Dit vraagt om meer zorg op maat voor elke patiënt.

7. Positieve gezondheid: gezondheid wordt niet meer gedefinieerd als afwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van een individu om zich aan te passen en eigen regie te voeren.

8. Met de toenemende zorgvraag neemt ook de aandacht voor preventie toe. De aandacht voor de eigen verantwoordelijkheid voor gezondheid zet de solidariteit onder druk.

9. Door financiële beperkingen en personeelstekort moeten we vaker een beroep doen op mantelzorgers, maar het aantal mantelzorgers per patiënt neemt af.

10. Zorg zal vaker dichtbij of aan huis verleend worden. Veel mensen willen hun leven ook op hogere leeftijd voortzetten zoals zij gewend zijn.

11. De samenleving eist meer transparantie over de kwaliteit van zorg en de verwachtingen over die kwaliteit stijgen. Evidence based werken wordt nog belangrijker.

Technologisch

12. De technologische mogelijkheden groeien snel. Het op een slimme manier gebruikmaken hiervan vraagt innovatievermogen van zorginstellingen. Door de vele opties wordt het steeds lastiger om te bepalen wat van toegevoegde waarde is voor een patiënt.

13. Patiënten kunnen steeds meer in verbinding staan met zorgprofessionals en krijgen toegang tot hun eigen gegevens. Samenwerking tussen zorgverleners kan verbeteren dankzij informatie-uitwisseling.

Politiek

14. Er wordt steeds meer een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Verwachtingen rond zelfredzaamheid zijn hoog.

Sectorgebonden

15. Revalidatieprofessionals krijgen een meer coachende rol. De relatie tussen de patiënt en zorgprofessional verandert.

16. Zorg wordt steeds vaker georganiseerd in een netwerk rond de patiënt. Samenwerkingsverbanden worden belangrijker en zorg verplaatst zich.

17. Om de kwaliteit te vergroten en zorgkosten te verlagen, ontstaat meer concentratie van specialistische zorg en meer spreiding van algemene zorg.

Vijf kernonzekerheden

Deze trends zijn duidelijk: het zijn ontwikkelingen die gaande zijn en die hoogstwaarschijnlijk nog wel even doorgaan. Maar er zijn ook ontwikkelingen die zich moeilijk laten voorspellen: de kernonzekerheden. Er zijn er vijf onderscheiden:

1. Hoe ontwikkelt de economie zich richting 2030?
2. Hoe ontwikkelen de zorgkosten zich richting 2030?
3. Hoe ontwikkelt onze maatschappelijke oriëntatie en solidariteit zich?
4. Hoe groot is het transformatievermogen van de verschillende betrokkenen?
5. Wat is de impact van technologische ontwikkelingen?

Drie scenario’s

Op basis van de trends en kernonzekerheden zijn drie toekomstscenario’s ontwikkeld. De scenario’s geven ieder een mogelijke realiteit aan waar de revalidatie deel van uitmaakt in 2030. De essentie van de scenario’s:

Mijn doel voorop

Als patiënt bepaal je zelf wat je nodig hebt om je doelen te bereiken. Elke zorgprofessional wil graag samen met jou beslissen. Eigen regie voeren is best lastig en mensen met gebrek aan gezondheidsvaardigheden hebben het zwaar. Als je de vaardigheden wel hebt, is de basis goed geregeld. Regionaal is samenwerking in het revalidatienetwerk versterkt. Het maakt niet uit hoe oud je bent, revalidatie past bij jouw doel en wordt verleend door passende professionals, maar zeker ook door jouw naasten. Je besteedt zelf je budget, maar let op: de sky is niet de limit.

Op eigen kracht

Als patiënt ben je snel thuis. De zorg is uitgekleed en je moet de verantwoordelijkheid nemen voor je eigen zorgproces en het betrekken van je naasten. Revalidatie is gericht op basisvaardigheden. Je financiën zijn beperkt, waardoor je niet altijd de juiste hulpmiddelen hebt en soms zorg uitstelt. Het is lastig om je gezondheid op peil te houden en echte keuzes maken op basis van kwaliteit lukt niet. Gelukkig zijn er lokaal ook veel mooie initiatieven en biedt technologie verrassende oplossingen. Heb je wel wat te besteden? Dan kun je zorg op maat inkopen.

Mijn nieuwe ik

De overheid heeft korte metten gemaakt met versnippering in de zorg. Regels die persoonsgerichte zorg in de weg stonden zijn weggenomen. Je hoeft niet meer langs verschillende loketten, maar kan terecht bij één gezondheidscoach en kan aanspraak maken op één budget. Zorginnovaties moeten ertoe bijdragen dat je zo snel mogelijk weer naar vermogen kunt participeren. Het motto is dan ook: ‘revalideren doe je thuis, tenzij’. Soms vraag je je af of je persoonlijke doel wel écht centraal staat. Weegt het belang van de mooiste innovatie niet zwaarder?

En nu?

Een van deze scenario’s kán realiteit zijn in 2030, maar de kans dat dit gebeurt is niet zo groot. Misschien is er een mengvorm. Waar het om gaat is dat de scenario’s veel zeggen over de veranderingen waar de revalidatiesector mee te maken krijgt, en prikkelen om na te denken over de stappen die nú gezet worden. Niet doorlopen op de gebaande paden, maar meebewegen en ook nieuwe wegen inslaan. Met maar één doel: de best mogelijke specialistische revalidatie bieden aan mensen die dat nodig hebben.