Professionele musici hebben vaak last van klachten als pijn, stijfheid of tintelingen door het bespelen van een muziekinstrument. Uit onderzoek blijkt dat twee derde van studenten aan het conservatorium zulke klachten heeft. Revalidatie biedt verlichting. ‘Maar preventie is nodig om de pijn vóór te zijn. Daarom is ook een cultuuromslag nodig in de muziekwereld. Afzien moet de norm niet zijn.’

Pijnklachten kunnen voor musici verregaande gevolgen hebben en moeten dus serieus worden genomen, waarschuwt revalidatiearts Vera Baadjou. ‘De klachten kunnen uiteenlopen van een kort pijntje tot een ontsteking of chronische pijn, waardoor professionele musici hun plezier kunnen verliezen in hun werk en soms zelfs moeten stoppen. Bedenk eens wat dat betekent als muziek je identiteit is, je léven.’

Als student geneeskunde ontdekte Vera Baadjou de Kunstenpoli bij MUMC+ in Maastricht. Die kliniek was door revalidatiearts Marjon van Eijsden in de jaren ’90 opgezet voor musici en andere kunstenaars. Vera Baadjou ging er kijken en raakte geïntrigeerd. ‘Zelf bespeel ik als amateur muzikant een blaasinstrument en daardoor begrijp ik de problematiek van musici wel.’ In haar afstudeerproject besteedde ze aandacht aan musiceren en energieverbruik en begin dit jaar is ze gepromoveerd op pijnklachten bij musici.

Onderzoek

Uit haar in 2011 gelanceerde promotieonderzoek op vijf conservatoria onder 170 muziekstudenten blijkt dat 67 procent klachten ervaart. Risicofactoren zijn nog niet exact bekend, maar -verkeerdehouding wordt gezien als een mogelijke factor, naast bijvoorbeeld angst en stress. Het effect werd onderzocht van een musiceerhouding volgens oefentherapie Mensendieck/methode Samama. Ook werd gekeken naar het effect van een programma over houding, gecombineerd met psychosociale educatie. Een andere (controle) groep kreeg een 10.000 stappen loopprogramma aangeboden. De onderzoekster: ‘Na afloop hadden de deelnemers aan beide programma’s minder pijnklachten, ook op langere termijn. Maar de muziekstudenten die alleen het stappenprogramma hadden gevolgd gaven aan dat ze de psychosociale informatie hadden gemist. Zij hadden dus ook behoefte aan meer kennis over lichamelijke en psychologische invloeden.’

‘Medische wereld en conservatoria moeten samenwerken’

Vera Baadjou is nu met een internationaal team begonnen aan vervolgonderzoek, onder meer naar hoe een cultuuromslag kan worden ingezet. ‘Voor gezondheid van de musicus komt meer aandacht, maar het staat op veel conservatoria nog lang niet voorop. De focus is zo mooi mogelijk musiceren. Maar musici zouden begeleid moeten worden zoals sporters en topsporters, want ze hebben hetzelfde doel. Atleten willen die gouden medaille, musici de beste voorstel- ling. Voor topsporters is het logisch en algemeen geaccepteerd dat ze worden begeleid door een team van (para)medici. Samenwerking tussen de medische wereld en conservatoria wat betreft gezondheidsbeleid is van groot belang om de gezondheid van beroepsmusici te kunnen verbeteren.’

Diverse centra in ons land zien de noodzaak van pijnbehandeling bij musici. Zo heeft Revalidatiecentrum Friesland behandelmogelijkheden voor musici, en het Medisch Centrum voor Dansers en Musici (MCDM) in Den Haag. Adelante, locatie MUMC+ in Maastricht waaraan Vera Baadjou als revalidatiearts is verbonden, heeft op het Expertisecentrum Pijn en Revalidatie ook voor musici een multidisciplinair team: een KNO-arts, orthopeed, fysiotherapeut, psycholoog, mensendieck oefentherapeut. Zij is zelf als revalidatiearts voorzitter van dit team.

Alarmsignalen

Vera Baadjou geeft ook lezingen op conservatoria, onder meer om muziekstudenten bewust te maken hoe het lichaam werkt tijdens musiceren, zoals de longen bij het bespelen van een blaasinstrument. ‘We behandelen ook pijnsignalen, wanneer je wel of niet door kunt spelen, wat de alarmsignalen zijn. Ook hoe je omgaat met druk en angst. We proberen met onze informatie eveneens docenten te bereiken, want zíj zijn het rolmodel. Afzien bij musiceren moet de norm niet meer zijn.’ Tijdens de revalidatie krijgen de musici onder andere spierversterkende oefeningen, ontspanningsoefeningen en andere tips: over hoe ze hun oefenprogramma kunnen aanpassen bijvoorbeeld, door geselecteerd te repeteren. En zo toch doelen te bereiken, maar overbelasting vóór te zijn.

Bekijk hier de video van onderzoek naar revalidatie voor musici: