Revalidatiezorg thuis geen extra werk

Mondiger patiënten die zo veel mogelijk zelf de regie willen voeren. Verbeterende informatietechnologie. Druk om de kosten te verminderen. Allemaal factoren die verplaatsing van revalidatiezorg naar de thuissituatie bevorderen. We kijken naar @home in Utrecht en Rehab-4-Life in Groningen, vernieuwende projecten die geen extra werk opleveren.

‘Ouders vroegen steeds vaker of de observatie en diagnostiek thuis gedaan konden worden’, belicht Kitty van der Sanden de achtergrond van @home. Zij is manager van de afdeling kinderen jeugdrevalidatie van De Hoogstraat Revalidatie. ‘Wij wilden dat zelf ook graag, om te zien hoe het daar in de praktijk toegaat. Daarom begonnen we in 2014 met @home. We bieden de ouders standaard aan om thuis langs te komen.’
Ouders zijn vaak op zoek naar voorzieningen die het leven thuis makkelijker maken. Zoals een aangepaste wandelwagen. ‘Vaak is dat de eerste kennismaking met de revalidatiesector van ouders en kinderen die wel al bij de kinderfysiotherapeut lopen. Ze stellen dan vragen die ook de fysiotherapeut niet meer kan beantwoorden.’

Praktische tips

Daarnaast vragen ouders vaak om gericht advies, bijvoorbeeld over motoriek of cognitie. Ook daarvoor komen behandelaars van De Hoogstraat desgewenst langs. En de derde reden om thuis langs te komen is een ‘totale observatie’. ‘Dan bekijk je alle domeinen om de brede vraag te beantwoorden welke ondersteuning een gezin nodig heeft. Ook daar geldt: thuis zie je hoe het kind zich gedraagt in de natuurlijke omgeving. En ouders kunnen direct praktische tips krijgen.’ Een groot voordeel voor de ouders kan zijn dat ze niet meer met hun kind naar het revalidatiecentrum hoeven te reizen. Daar staat natuurlijk tegenover dat nu de mensen van De Hoogstraat moeten reizen. ‘Dat kost tijd. Met het project @home wilden we uitzoeken of die kosten opwegen tegen de baten, en we wilden goede protocollen ontwikkelen voor thuisobservatie.’

Hersenletsel

Het Groningse Rehab-4-Life helpt patiënten met hersenletsel en hun naasten de draad van hun leven weer op te pakken, vertelt Ant Lettinga, coördinator onderzoek bij het Centrum voor Revalidatie van het UMCG. ‘Deze mensen dreigen na ontslag uit het revalidatiecentrum in een zwart gat te vallen. Dat heeft vaak te maken met onzichtbare beperkingen, zoals een vertraagde informatieverwerking, overgevoeligheid voor prikkels of een beperkt ziekte-inzicht. Ook met identiteitsverwarring en verliesverwerking.’ Rehab-4-Life, dat in 2013 startte, wil deze mensen een vangnet bieden door één hulpverlener een centrale, coachende rol te geven. ‘Vroeger kregen patiënten in de verschillende fasen van het revalidatieproces telkens een ander aanspreekpunt. En na thuiskomst was het zorgaanbod in de eerste lijn gefragmenteerd.’

Home- en place-making

De coach komt een aantal keren thuis, en coacht daarnaast op afstand via een beveiligde skype-verbinding. Belangrijk hierbij is het voor dit project ontwikkelde concept ‘home- en place-making’. ‘Omdat mensen door hersenletsel veranderen moeten ze van hun huis, werk of buurt weer een thuis maken, in fysieke, sociale en persoonlijke zin. We leerden de coaches te denken in termen van een netwerk van belangrijke plekken dat weer eigen moet worden gemaakt.’ De coach brengt samen met de patiënt en diens naasten de plaatsen in kaart die vroeger belangrijk waren, en waar de patiënt graag weer naartoe wil kunnen gaan. Ook nieuwe plekken worden overwogen. ‘Vervolgens organiseert de coach bijvoorbeeld een familie- of netwerkgesprek om te kijken hoe je dat samen kunt realiseren. Daarbij vindt ook kennisoverdracht plaats.’

Geen extra werk

Zowel @home als Rehab-4-Life lijken per saldo geen extra werk op te leveren, hoewel dat vooraf wel gevreesd werd. Van der Sanden van @home: ‘De consulten thuis kosten meer tijd, met name door de reistijd, maar het aantal consulten per kind is lager omdat je efficiënter kunt werken. Je ziet immers hoe het er thuis echt aan toegaat.’ En er zijn bijkomende voordelen die moeilijk in tijd of geld uit te drukken zijn. ‘Dankzij @home hebben de behandelaars van het revalidatiecentrum tegenwoordig veel meer contact met de behandelaars uit de eerste lijn. Verder is de drempel bij behandelaars om op huisbezoek te gaan sterk verlaagd, ook als het om andere patiënten gaat. We zijn echt anders gaan werken.’
Ook Rehab-4-Life levert geen extra werk op. Lettinga: ‘Onder andere door de coaching op afstand en doordat de coach de problematiek in samenhang oppakt en taken heeft overgenomen die eerst door verschillende disciplines werden gedaan, ook door de revalidatiearts. De coach zorgt ervoor dat de zorgconsumptie in de hele keten van zorg per saldo minder wordt.’

Geleerd van de ervaring

Beide projecten werden deels van buiten gefinancierd. Rehab-4-Life onder andere door vernieuwingsgelden van Menzis, @home door het Fonds Nuts/Ohra. Het was niet makkelijk om die financiering te vinden en De Hoogstraat nam een risico door zelf een deel van de kosten te dragen, zegt Van der Sanden. ‘Maar je neemt dat risico om de kwaliteit te verbeteren.’ Beide instellingen gaan door op de ingeslagen weg, en hebben geleerd van hun opgedane ervaring. Lettinga: ‘Zo is het belangrijk om te streven naar wederkerigheid, door bijvoorbeeld de ervaringsdeskundigheid van patiënten en hun naasten in te zetten bij de uitrol van het coaching-concept in de regio.’ Een deel van de revalidatiezorg zal steeds vaker naar de thuissituatie verplaatst worden, denken beiden. Van der Sanden: ‘Dit is wat mensen willen. Het is een vorm van innovatie waarin de medisch specialistische revalidatie-instellingen het voortouw moeten nemen.’